3 Yıl önce ABD de teknolojik kalkınma modelleri konusunda uzman olan ve ABD de iyi bir üniversitede profesör olan bir tanıdığım uzunca bir aradan sonra Türkiye’ye anne ve babasını ziyarete gelmişti. Birlikte bir kahve içtik. Arkadaşımın uzmanlığı ile ilgili bazı tespitleri oldu. Profesör olan arkadaşımın 3 yıl önceki tespitleri:

· Dışarıdan Türkiye çok iyi bir gelişme kaydetti şeklinde algılanıyor,

· Ben Japonya kalkınma modeli konusunda uzmanım, Güney Kore yi de iyi bilirim ve diğer modeller de üniversitedeki profesyonel çalışma alanım içerisinde. Türkiye de gece bakıyorum herkes geç saatlere kadar eğleniyor. Sabah bakıyorum herkes 9 dan önce işe başlamıyor. Hiçbir kalkınma modelinde ülke böyle kalkınamamıştır. Japonya’da insanlar yeraltı treni(metro) duraklarında çok çalışmaktan ölürdü. Anca sabah olunca öldüğü fark edilirdi. (Not:Benzer haberleri hala zaman zaman gazetelerde okuyoruz)

· Tüketim konusunda bir gelişmeden bahsedilebilir ama o da ithalatla sağlanıyor. Gördüğüm bütün markalar yabancı.

· Diğer konulardaki gelişme anca Türkiye’nin 10,20,30 yıl öncesi ile kendini kıyaslarsak vardır diyebiliriz. 10,20,30 öncesinin Kore, Hindistan, Singapur, Hong Kong, Tayvan, Yeni Zelanda, İrlanda, İsrail, Malezya ya göre kıyaslarsak onlar kadar hızlı gelişemediğimizi görürüz.

Arkadaşımın bu tespitlerine ben de şu eklemeleri yapabilirim

· 2016 yılında Dünya Küresel Rekabetçilik Endeksinde Türkiye 138 ülke arasında dört basamak gerileyerek 55. sırayı aldı[1,2]

· 2016 yılı BM İnsani Gelişme Endeksine göre Türkiye 2015 yılına göre 3 sıra gerileyerek 72. sırada bulunuyor[3]

· Berlin merkezli Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün açıkladığı 2016 Yolsuzluk Algı Endeksi'nde Türkiye, 176 ülke içinde geçen yıl bulunduğu 66'ncı sıradan 75'inci sıraya düşerek 9 basamak geriledi [4]

· Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'nün (OECD) "2016 Tek Bakışta Eğitim" adlı yıllık raporunda, Türkiye, 38 OECD üyesi ülke arasında 35. sırada yer aldı. [5]

· İlk 100 e giren üniversitesi yok [6]. İlk 400 e giren de yok. İlk 500 de ise sadece 5 adet var.

· Global Innvovation Endeks 2016 ye göre Türkiye 128 ülke arasında 42. [7]

· Türkiye 2007-2016 döneminde, Bilgi ve İletişim Teknolojileri (BİT) endeksinde 56’ncı sıradan 70inci sıraya geriledi[27]

Eğer başka ülkelerin kalkınma hızı ile kıyaslarsak: global inovasyon endeksinde Güney Korenin 2010 yılında 20. Sırada [8] 2016 da ise 11. Sıraya yükseldiğini [7] görebilirsiniz. Buna karşın Türkiye 2010 yılında 67. Sırada iken [8] 2106 da 42. Sıraya çıkarak bir ivme kaydetmiş ama diğer alanlarda aynı başarıyı yakalayamamış ve 42. Sıra ile dünyada varım diyemezsiniz. Kişi başına düşen gelirde Türkiye ile Güney Kore arasındaki karşılaştırma aşağıdaki şekilde verilmiştir [12] . Bizimki de artmış ama Kore uçmuş. Biz kendimizle mi yarışacağız, dünya ile mi?

Diğer bir dünya ile kıyaslama da verimlilikten

Saat başına düşen verimlilik

1980 ABD/Türkiye=3,56 ABD / Kore=5.75

2000 ABD/Türkiye=2,73 ABD/Kore =2.36

2015 ABD/Türkiye=2.43 ABD/Kore=1.75

Yani Kore 5.75 ten 1,75 oranına yükselirken biz 3,56 dan 2,43 e yükselmişiz.

Not: Rakam ne kadar düşükse o kadar iyi.

Eğer Kore ile ile kıyaslamayıp kendimiz ile kıyaslarsak 35 yılda 3,56 dan 2,43 e gelmişiz, ilerleme var diyebiliriz. Benzer şekilde son 15 senede 2,73 den 2,43 e gelmişiz de diyebiliriz. Ama elin oğlu çok daha hızlı 5,75 den 1,75 e gelmiş. Göreceli olarak biz geri gidiyoruz.

Benzer şekilde 10,15,20 yıl geriye gidip Google dan ararsak eğer; o zamanlarda da hep aynı şeyleri konuştuğumuzu sadece konuşan kişi ve/veya firmaların değiştiğini göreceğiz. Sonuç aynı.İşin hep geyiğini yapıyoruz [10]. Hepimiz, işin geyiğini ürettik, derken modası geçince unutuverdik.

Sonrasında "sürdürülebilir kalkınma" dolandı dilimize… Öyle inanırmış gibi konuştuk ki sanırsın kalkınmakla kalmayıp bunu sürdürülebilir hale getirmede dünya lideri olmuşuz. Tabii ki yok öyle bir şey… Şirketlerin %80'i üçüncü kuşağa varmadan yok olan kültürde "sürdürülebilirdik" modasını da sürdüremedik. Unutuverdik.

Bilgi toplumu, başka bir sakız oldu ağzımızda… Hemen hepimiz yakasına modernite rozeti asmak istediğinde, sanal dünyanın jargonunu kullandı. Oysa Özal bize "1 milyon bilgisayarımız olsa Türkiye'yi uçururduk" demişti ama tecelli, sektör uçtu fakat ülke yerinde saydı. 6.5 milyar $'ı en son model akıllı telefonlara harcadık, "nerdesin aşkım, burdayım aşkım" diyalogunu aşamadık.

İnovasyon son modamız oldu. Hepimizin dilinde, herkesin dikkatindeydi. Kongreleri konferanslarıyla ülkeyi salladık fakat inovasyon sayesinde aldığımız mesafe, bir arpa boyu ile sınırlı kaldı. Derken onu da unuttuk. [10]

Singapur: Kişi başına Teknolojik ihracat: 25,000 $ Türkiye: Kişi başına Teknolojik ihracat: 22 $ AMA: Teknik Direktör maaşı 4,000,000 $ [11] Şimdi Endüstri 4.0 var [10] dı. Onu da eskittik. Yeni altı boşaltılacak terimimiz; dijital dönüşüm! Sanayi 4.0 da eskidi

Bu treni kaçırmamak için Teknopark yapıp duruyoruz. Ama onu da binadan ibaret sanıyoruz.

Dünyanın neresinde 25 yılda teknoparkta vergiden, KDV den muaf durmak var bakmıyoruz. Örnek aldığımızı söylediğimiz silikon vadisi ABD de vergilerin en yüksek olduğu bölge. Siz şirketleri suni teneffüs ile ayakta tutarsanız onlar da geyiğini yapar.

Ne ürettiğimizi ölçüyoruz ne de sattığımızı ölçüyoruz. Satılamaz şeylerle dolu bir teknoparkta yerli diye ölü teknolojiye milyarlar yatırıyorsunuz. Zaten inovasyon rekabeti yapamazken toplam 367 milyar dolar dış borcumuz, 2017 yılı içinde bir yılda 200 milyar dolar borç ödemesi, 142.6 milyar dolar ihratcat ve 198.6 Milyar dolar ithalat yani kabaca her yıl 60 milyar dolar borçlanarak ayakta kalan bir ülke olarak bir de parayı çar çur ediyoruz. [23]. Üstelik ihracatın ithalat içeriği de %50’nin üstünde, Teknopark mezarlığına dönüşüyoruz [13]

Silikon vadisi teknokent açıp, vergi muafiyeti getirince değil, içinde gelişime açık, özgür ve inovatif tarz şirketleri, insanları barındırdığı için inovasyon yuvası oluyor.[24]

TTGV Genel Sekreterimiz Dr. A. Mete Çakmakçı bugün Dünya Gazetesi'nde; "Teknoparklar maalesef elit özelliklerini kaybettiler. Kabul edelim etmeyelim, hoşumuza gitsin gitmesin Ar-Ge ve teknoloji elit/seçkin bir faaliyet alanıdır. Destek sistemi bu anlamda "inclusive" değil "exclusive" özellikler taşımalı. Daha iyi, daha seçkin Ar-Ge yapanı daha fazla ödüllendirmeli ve cesaretlendirmelidir." Şeklinde bir açıklama yaptı.[26]

BM’nin Dünya Bankası istatistiklerine dayanarak hazırladığı tabloda, Türkiye’de ileri teknoloji ürünlerinin toplam ihraç edilen ürünler içindeki oranının 2002’de de, 2012’de de %1,8’le sabit bir seyir izlediği belirtilmektedir. Buna karşın bakanlık tarafından yapılan değerlendirmelerde ise Ekonomi Bakanı, Türkiye'nin inovasyon ve Ar-Ge açığı bulunduğunu belirterek, "Yüksek teknoloji ürünleri ihracatı, son 10-12 yılda yüzde 6'dan yüzde 3'e düştü. İhracatın içinde yüksek teknoloji ürünlerinin payını yüzde 3'lerden çok yükseklere, yüzde 20'lere çıkarmak gerekiyor" dedi [13]

Tablo1: G20 Ülkelerinin toplam imalat sanayi ihracatlarında ileri teknoloji ürünlerin payı (%), 1992&2012

Kaynak: Dünya Bankası WDI Veritabanı

Okuduğum bir yazıdan aklımda Silikon vadisinde her yıl yaklaşık 4000 şirket kuruluyor ve bunların %97 si 3. yıla çıkamıyor diye kalmış. Silikon vadisinde de vergi muafiyeti, KDV muafiyeti , AR-GE desteği vs.. vs.. gibi destekler olmadığı gibi Kaliforniya verginin en yüksek olduğu eyalet. Bizde ise tam tersi, teknoloji geliştirme merkezine bir giren 25 yıl çıkmıyor. İyi çıkmasın da başarı nerede? Ölçülmediği için de az da olsa başarılı olan da gözden kaçıyor.

Çözüm

Sorun tespitinde bulunanların illa da çözüm önermesi gerektiği fikrine katılmasam da (Hasta problemi bilir ama çözümü bilmez) bu konu ile ilgili diyebileceğim şeyler olduğu için önerilerim olacak.

Önce tespitler

· Yolsuzlukta önlerdeyiz, hatta ‘Akademik hırsızlık’ da da önlerdeyiz. Türkiye’de tezlerin üçte birinden fazlasında ‘ağır intihal’ var [14]. Ayrıca intihal da bir ahlaksızlık ve suç olarak algılanıyor mu? O da soru işareti. Geçenlerde yaşadığım bir olay; uzmanı olduğunu iddia ettiği bir konuda intihal yaptığı ile itham edilen (sağlam delilleri ile birlikte) kişiler uzman olarak kurumlara aynı konuda eğitim&danışmanlık vermeye devem ediyor.

· Özgürlükler konusunda özürlüyüz [15]. Küresel ekonomik özgürlük raporunda sonlardayız. [16]

· Bilim üretemiyoruz, ilk 400 de bir üniversitemiz bile yok. Patent üretemiyoruz.

· Patent liginde adımız bile yok

· Eğitimde yokuz. Türkiye’de diploma seviyesi yükseldikçe işsizlik artıyor OECD’ye göre diğer ülkelerin aksine Brezilya, Kore, Meksika ve Türkiye’de lise mezunları, ilk ve ortaokul diploması olanlardan daha fazla işsiz kalıyor

· Hatta ne kadar Müslümanız? The George Washington Üniversitesinden iki bilim adamı, Scheherazade S. Rehman ve Hossein Askari bir çalışma yapmışlar. Çalışmanın adı “Müslüman Ülkeler Ne Kadar İslami?” (How Islamic are Islamic Counries?) [17,18] Türkiye 103 . sırada

· Allah (c.c) oku emrine muhatap olup onu diploma al a çevirmiş bir toplumuz

· İyi üniversitelerden mezunlarımız yabancılara hizmet etmekte ve AR-GE den uzak durmada, üretimden uzak durmada yarışıyor. [19] . Ya yabacı şirketlerde ya da hizmet sektöründeler. Yorulmaktan ve rekabetten kaçıyorlar. Eğer üretim yapan bir firmada iseler de mümkünse üretim işinden uzak, satış, pazarlama, yönetimsel pozisyonları arıyorlar. Zaten AR-GE hak getire!

· İş dünyası ahlak, yolsuzluk, eğitim, inovasyonu nasıl işliyor ki çıktısı 2013/4 BIST piyasa değeri 340 Milyar Dolar 2017/1 BIST piyasa değeri 169 Milyar Dolar olabiliyor.

· Yanlış olan gelenekler, özellikle de eğitim, çalışma, terleme konularında [20]

· Türkiye'de işini iyi yapan değil, bağlantısı olan zengin olur.//Dr.Enver PEKER fikri yaygın maalesef

· İş dünyasının yaklaşımındaki problemler [21]

· Inovasyon yapamıyoruz.

· Global bir markamız yok

Dünyanın ilk 500 markasının ülkelere dağılımı (2015)

· AR-GE deki durumu yansıtan Geliyoo örneği [22]

· Temel bilimlere önem vermeyen ve yatırım yapmayan bir ülke, teknokent'lerden medet umarmış gibi yapıyor.

· İthalat engelleyici veya milli olma özelliği taşımayan işlere arge teşviği verilmemeli. operatör, banka gibi büyük şirketler ve askeri şirketlerin yanısıra okey oyunu, yerli içerik sitesi gibi tr dışına hiçbir değer üretmeyen işlere vergi teşvikleri yok edilmeli. butik mühendislik evlerinin üst düzey yetenekleri işe alabilmesi kolaylaştırılmalı. büyük kurumda memuriyet öğreniliyor, inovasyon için startup satınalması yapılıyor. bu düzene bir devrim şart. Teknokent yönetimleri kendi seçimleri ile, regulasyon eli yapılan bu yıkımı çok dar kapsamda düzeltebilirler. [28]

· Birbirini kandırma: Onların şirketlerinde onların ürünlerini daha fazla satmak için satış ve pazarlama yöneticisi olarak iyi maaşlarla çalışırken "nasıl düzelecek bu ülkenin hali" diyerek ne yapıyoruz?.

· Kendimiz kandırıyoruz, birbirimizi kandırıyoruz: Sadece MIT mezunları toplamının Amerikan ekonomisine katkısının 100 Milyar Dolardan fazla olduğu söyleniyor. Türkiye'nin sayılı üniversitelerinden biri olan Boğaziçi Üniversitesinde düzenlenen organizasyonda ise bir profesyonel yöneticinin öğrencilere "Startup kurmayın günün sonunda biz büyük vendorları tercih edeceğiz, bunun yerine Kamu Kurumlarında çalışın kendinizi en iyi orada geliştirirsiniz" şeklindeki telkinlerini anlamakta güçlük çekiyorum. Üzgünüm, çok üzgünüm ama utanç verici. // Yasin SURER -TRAPMINE,

· Büyürken bile kendi ayağımıza sıkıyoruz. ABD her %1 büyümede istihdamı %0,6 artırabilirken TR'de ekonomi büyürken istihdam düşüyor. Maalesef, üretime değil tüketime dayalı büyüyoruz.

· Dürüstlük ve doğru bildiği şeyin arkasından gitmeyi Ertuğrul dizisinde Aliyar bey yapınca izlemek hoşumuza gidiyor ama bize sıra gelince “Alimin salağı ben miyim”, “böyle gelmiş böyle gider, ben mi kurtaracağım” diyoruz.

· Korkuyoruz. Onun için de rüzgâr ne taraftan eserse oraya dönüyoruz. Gemi hedefe varmıyor.

· Hata yapan bizdense, eş, dost, akraba, maaş aldığımız şirket, maddi-manevi çıkar elde ettiğimiz bir yer ise hatalarını savunuyoruz.

· Toplum olarak biz Fatih Sultan Mehmet ile Ermeni mimar hikayesini (olay gerçek) okumayı seviyoruz, uygulamayı değil!

Her şeyi tüketiyoruz. Sadece Tüketiyoruz!!!

Çözüm önerileri

· Hz. Ali'nin bir sözü: İyi ve kötü insana aynı değeri vermek doğru değildir, bu suretle birincisini iyilikten soğutur, ikincisini kötülük yolunda cesaretlendirirsin.

· Ekonomi'de en önemli unsur güvendir. Güveni sağlayacak şeyler: Hukukun üstünlüğü, Şeffaflık, Finansal rakamların doğruluğudur. //Prof. Dr Özgür Demirtaş

· Motivasyon, ahlaki altyapı, rekabet, istek ve eko sistem (Teknolojik fiziksel altyapı, birbirini tamamlayan şirketlerden oluşan fiziksel veya sanal kampüsler, ehil personel ve bu personel yetiştirecek üniversiteler) olmadan dan AR-GE den global rekabet edebilecek ürün çıkmaz.

· Ölçümleme. Son 20,30,50 yıldır yaptıklarımızla geldiğimiz yeri beğenmiyorsak yaptıklarımızı değiştireceğiz. Aptallığın En Büyük Kanıtı, Aynı Şeyi Defalarca Yapıp Farklı Bir Sonuç Almayı Ummaktır. // A. Einstain

· Üniversitelerin sorunu: "Bilgi malumat değildir. Bilmenin tek yolu deneyimlemektir." //A. Einstain

· Ahlak: Bir sürü negatif hikâye duyarız. Toplumumuz bunlara uyanıklık olarak bakıyor ve neden bunu ben de yapıp köşeyi dönmedim diye hayıflanıyor.!. Yolsuzluk çokça karşılaşın bir olgu[25]. Genel manada kişiden kurumlara kadar üstün bir ahlak anlayışımız olmalı. Yaptığı işte kusur olduğunu düşünen (bizim köprüde çalışan) ve intihar eden Japonu düşünün!! Diyeceksiniz ki parantez içinde “gavur” ülkelerde ahlak mı var! Ahlakın şartı din değildir. Asıl olan vicdan sahibi olmaktır

· Liyakat

· Çalışkanlık

· Üretme aşkı

· Başkasının hakkını yememe: Ülkenin kısıtlı AR-GE kaynağını global rekabete edebilecek bir şey üretmeyeceğini bile bile harcamak, yapabilecek birinin hakkını yemektir.

· Terlemeden ve kestirmeden olmaz. Google ı düşünün. Dünyanın ilk 5 deki üniversitesi Stanford da doktoraya kadar gel, sonra her şeyi arkada bırak garajda 3 yıl çalış. ABD deki başarılı girişimcilerin eğitim durumlarını inceleyin

· Para kazanmak üretmek ve faydalı olmakla eşdeğer değildir

· Maaş almak üretmek ve faydalı olmakla eşdeğer değildir

Referanslar

1. http://www3.weforum.org/docs/GCR2016-2017/05FullReport/TheGlobalCompetitivenessReport2016-2017_FINAL.pdf

2. http://ref.sabanciuniv.edu/tr/content/dunya-ekonomik-forumu-kuresel-rekabet-raporu-2016-2017

3. http://tatpek.com/en-gelismis-ulkeler/

4. http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-38743141

5. http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-37779042

6. https://www.topuniversities.com/university-rankings/world-university-rankings/2016

7. http://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo_pub_gii_2016-intro5.pdf

8. https://www.globalinnovationindex.org/userfiles/file/GII-2009-2010-Report.pdf

9. http://www.ipo.org/wp-content/uploads/2016/06/2015-Top-300-Patent-Owners.pdf